Yeni yıl, taze kararlar almak için harika bir zaman. Birçok kişi bu dönemde hem zihinsel hem finansal olarak yenilenmek ister. Bütçe yapmak, bu yenilenmenin en güçlü araçlarından biridir. İster ilk kez bütçe yapıyor olun ister mevcut bütçenizi gözden geçiriyor olun, yılın bu dönemini bir fırsat olarak değerlendirebilirsiniz.
İyi Bir Bütçenin Temeli: Hedeflerle Başlamak
Birçok insan, parası yetmediğinde ya da birikim yapamadığını fark ettiğinde bütçe yapmaya yönelir. Ancak bütçe sadece bir kriz planı değildir; aynı zamanda geleceğe yönelik bir rehberdir. Bu nedenle işe finansal hedeflerinizi belirleyerek başlayın. Amacınız ev almak, borçlardan kurtulmak ya da birikim yapmak olabilir. Gerçekten neyi başarmak istediğinizi bilirseniz, bütçeniz sizi sınırlayan değil, destekleyen bir araç haline gelir.
Örneğin dışarıda yemek yeme alışkanlığınız varsa ve bundan tasarruf etmek istiyorsanız, bunu sadece kısıtlama olarak görmeyin. Evde yemek yaparak harcamayı azaltabilir, bu sayede hedeflerinize ulaşmak için gerekli kaynağı yaratabilirsiniz.
Adım Adım Bütçe Hazırlama
Hedeflerinizi belirledikten sonra bütçenizi oluşturmaya başlayabilirsiniz. Aşağıdaki adımlar, Türkiye’de yaşayan biri için oldukça uygulanabilir ve pratiktir.
1. Bir Sistem Seçin
Kağıt kalem kullanmak nostaljik olabilir ama zaman alıcıdır. Günümüzde mobil uygulamalar ya da dijital bütçe araçları ile daha kolay bir takip sistemi oluşturabilirsiniz. Türkiye’de sık kullanılan “Paraşüt”, “Moneye” gibi uygulamalar, banka hesaplarınızı bağlayarak işlemlerinizi otomatik şekilde kategorize eder.
2. Aylık Gelirinizi Netleştirin
Elinize geçen net geliri bilin. Maaşlı çalışıyorsanız bunu belirlemek kolaydır. Ancak serbest meslek sahibiyseniz ya da geliriniz düzensizse, ortalama bir gelir belirlemek için son birkaç ayı dikkate alın. Türkiye’de serbest çalışan biriyseniz, KDV ve stopaj gibi kesintileri hesaba katmayı unutmayın.
3. Gider Kategorileri Belirleyin
Bütçenizi; zorunlu harcamalar (kira, fatura, gıda), isteğe bağlı harcamalar (eğlence, dışarıda yemek), tasarruf ve borç ödemeleri olarak dört ana başlıkta toplayabilirsiniz. Örneğin kira, elektrik, su ve doğalgaz faturaları zorunlu giderlere girerken, dijital platform abonelikleri isteğe bağlı harcamalardır.
Hedeflerinize uygun özel kategoriler de oluşturabilirsiniz. “Yıllık tatil”, “çocuk eğitimi” ya da “acil durum fonu” gibi alt başlıklar sizi motive eder.
4. Her Kategoriyi Aylık Gelirle Eşleştirin
Zorunlu harcamalarınızı ve hedeflerinizi belirledikten sonra, gelirinizin kalan kısmını isteğe bağlı harcamalara ayırabilirsiniz. Örneğin yılda bir kez ödenen vergi, sigorta ya da aidat gibi ödemeleri aylık parçalara bölüp bütçenize ekleyin. Böylece beklenmedik harcamalar bütçenizi alt üst etmez.
5. Bütçenizi Gözden Geçirin ve Ayarlayın
Bütçeye yeni başladıysanız, ilk aylarda “beklenmeyen” giderlerle karşılaşabilirsiniz. Önemli olan hemen vazgeçmemek. Bütçe yapmanın gücü, size neyin işe yarayıp neyin yaramadığını göstermesidir. Belki de bazı abonelikleri iptal etmek ya da daha ucuz bir internet paketiyle tasarruf etmek mümkündür.
Bütçeye Sadık Kalmak İçin Esnek Olun
Bütçe yaparken her şeyin yüzde yüz plana uygun gitmesini beklemeyin. Türkiye’de özellikle değişken ekonomik koşullar, bütçenizi ay ay yeniden değerlendirmenizi gerektirebilir. Örneğin elektrik veya doğalgaz zamları, market fiyatlarındaki dalgalanmalar harcama kalemlerinizi etkileyebilir. Bu nedenle bütçeniz esnek olmalı ve değişimlere açık kalmalıdır.
Hedeflerinizi sık sık gözden geçirin. Hayatınıza yeni bir bebek katılmış olabilir, iş değişikliği yaşamış olabilirsiniz ya da artık daha büyük bir ev istiyor olabilirsiniz. Bu değişiklikler bütçenizi güncellemek için iyi nedenlerdir.
