Kazanmak kadar parayı doğru yönetmek de kişisel finansın olmazsa olmazıdır. Ay sonunda paranız nereye gidiyor, gerçekten farkında mısınız? Aylık maaşınızı daha bilinçli yönetmek istiyorsanız, maaşınızın ne kadarını hangi harcamalara ayırmanız gerektiğini analiz etmeniz gerekir. İşte Türkiye şartlarına uygun, temel başlıklarla kişisel mali envanterinizi çıkarmanın yolları:
1. Vergi ve Kesintileri Göz Ardı Etmeyin
İster özel sektörde ister kamu sektöründe çalışın, maaş bordronuzda brüt ücret ile elinize geçen net maaş arasında ciddi farklar vardır. Gelir vergisi, damga vergisi, SGK primleri, işsizlik fonu kesintileri ve varsa BES katkı payları net maaşınızı düşürür. Serbest çalışan biriyseniz ya da ek geliriniz varsa, gelir vergisi beyannamesi vermeniz ve stopajları takip etmeniz gerekir.
Bu nedenle “maaşım şu kadar” demeden önce, gerçekten elinize geçen miktarı netleştirin. Bütçenizi bu rakam üzerinden yapmalısınız.
2. Barınma Giderleri: Kiranız Ne Kadar Olmalı?
Türkiye’de büyük şehirlerde ev kiraları oldukça yüksek ve bu durum bütçeleri ciddi anlamda etkiliyor. Genel kural olarak net gelirinizin %30’unu geçmeyen bir kira tutarı idealdir. Örneğin, ayda 30.000 TL maaş alıyorsanız, kiranız 9.000 TL’yi geçmemeli.
Ancak sadece kira değil; aidat, su, doğalgaz, elektrik gibi faturalar da bu kaleme dahildir. Evinizin yıllık bakımı veya eşyalarınız için sigorta da hesaba katılmalı. Bu yüzden tüm barınma masraflarını birlikte değerlendirin.
3. Borç Yönetimi: Faiz Sizi Yıpratmasın
Kredi kartı borçları, taşıt kredisi, öğrenci kredisi veya ihtiyaç kredisi… Borçlanmak bazen gerekli olabilir ama bu yük bütçenizin dengesini bozmamalı. Uzmanlar, borç ödemelerinizin toplamda net gelirinizin %10’unu geçmemesini öneriyor.
Maaşınız 30.000 TL ise, aylık tüm kredi ve kart borcu ödemelerinizin toplamı 3.000 TL’yi geçmemeli. Aksi takdirde, borç ödemek için borç alma kısır döngüsüne girebilirsiniz.
4. Tasarruf ve Yatırımı Unutmayın
“Önce kendine ödeme yap” prensibi, kişisel finansın altın kuralıdır. Her ay maaşınızı aldığınızda, mutlaka belirli bir kısmını tasarruf hesabınıza ya da yatırım araçlarına aktarın.
Tasarruf oranı için ideal seviye genellikle net maaşınızın %20’sidir. 30.000 TL’lik bir maaşta bu 6.000 TL’ye denk gelir. Elbette bu herkes için mümkün olmayabilir ama %10 bile ayırabiliyorsanız, uzun vadede büyük fark yaratır.
Otomatik vadesizden vadeliye geçiş veya BES gibi sistemleri kullanarak kendinize bu alışkanlığı kazandırabilirsiniz.
5. Diğer Yaşam Giderleri: Gıda, Ulaşım, Eğlence
Maaşınızın geri kalan kısmı; yani yaklaşık %30–40’ı ise market alışverişi, ulaşım, giyim, iletişim ve sosyal yaşam gibi harcamalara ayrılmalıdır. Bu harcamalar genelde kontrol edilebilir kategoridedir. Ucuz market tercihi, toplu taşıma kullanımı ya da kampanyalı alışverişler gibi önlemlerle buradaki giderlerinizi azaltabilirsiniz.
Unutmayın: Asıl amaç, harcamalarınızı takip edip bütçenize uygun bir yaşam tarzı kurmaktır. Geliriniz artarsa harcamalarınızı aynı hızla artırmamak (yani “yaşam standardı enflasyonu” tuzağına düşmemek) da önemli bir beceridir.
Sonuç: Kendi Finansal Haritanızı Çizin
Herkesin bütçesi farklıdır. Önemli olan sizin gelir ve gider dengenizi anlamanız ve buna göre bir plan yapmanız. Maaşınızı nereye harcadığınızı bilmek, gelecekteki finansal hedeflerinize ulaşmanızı çok daha kolay hale getirir.
