
Faiz, ister birinden borç aldığınızda ödediğiniz, ister bankaya para yatırdığınızda kazandığınız ek paradır. Finansal yaşamın temel taşlarından biri olan faiz, iki şekilde hesaplanabilir: basit faiz ve bileşik faiz. Bu yazıda, bu iki faiz türünün nasıl işlediğini, aralarındaki farkları ve hangi durumlarda hangisinin daha avantajlı olduğunu ele alacağız.
Basit ve Bileşik Faiz: Temel Fark
Aynı miktarda parayı aynı faiz oranıyla ve aynı süreyle iki farklı hesaba yatırdığınızda, bileşik faizle çalışan hesap her zaman daha fazla kazandırır. Bu nedenle, yatırım yaparken bileşik faiz tercih edilirken, borç alırken basit faizli seçenekler genellikle daha avantajlıdır. Çünkü bileşik faiz, faizin de faizini işler hale getirir.
Basit Faiz Nedir?
Basit faiz, yalnızca anapara üzerinden hesaplanan faiz türüdür. Yani faiz, sadece ilk yatırdığınız veya borç aldığınız miktar üzerinden belirlenir.
Basit Faiz Formülü:
Faiz = Anapara (P) x Faiz Oranı (R) x Süre (T)
Örneğin, %2 basit faiz oranı olan bir hesaba 1.000 TL yatırırsanız, bir yıl sonunda 20 TL kazanırsınız. Aynı hesaba 2 yıl yatırdığınızda ise 40 TL faiz kazanırsınız. Faiz her yıl aynı kalır ve artmaz.
Basit Faiz Avantajı:
Borç alırken, ödeyeceğiniz faizin sabit kalması açısından avantajlıdır.
Bileşik Faiz Nedir?
Bileşik faiz, hem anapara hem de önceki dönemlerde kazanılan faiz üzerinden hesaplanan faiz türüdür. Yani kazandığınız faiz de yeni anaparaya eklenir ve o da faize dahil olur. Zamanla kazançlarınız katlanarak artar.
Bileşik Faiz Formülü:
Faiz = P x (1 + R/N)NT – P
Burada:
-
P: Anapara
-
R: Yıllık faiz oranı (ondalık şeklinde yazılır, %5 için 0,05)
-
N: Yılda kaç kez bileşik faiz uygulandığı (aylık ise 12)
-
T: Yıl sayısı
Örneğin, 1.000 TL’yi yıllık %2 faiz oranıyla 2 yıl boyunca yatırırsanız ve faiz yılda bir bileşikleniyorsa, toplam faiziniz 40 TL değil, yaklaşık 40,40 TL olur. Süre uzadıkça fark daha da büyür.
Bileşik Faizin Gücü:
Zamanla kazançlarınızı önemli ölçüde artırır. Uzun vadeli yatırımlar için çok daha avantajlıdır.
Sürekli Bileşik Faiz Nedir?
Sürekli bileşik faiz, yıl değil, saniyeler gibi sonsuz küçük zaman dilimlerine bölünerek hesaplanan faiz türüdür. Teorik bir kavram olsa da bazı hesaplamalarda kullanılır. Formülü şu şekildedir:
Faiz = P x eRT – P
Burada e sabit bir matematiksel sayıdır ve yaklaşık 2,7183’tür. Bu tür hesaplamalar daha çok akademik veya ileri düzey finansal analizlerde kullanılır.
Hangi Durumda Hangi Faiz Türü Daha Avantajlı?
-
Yatırım Yaparken: Bileşik faiz daha kazançlıdır çünkü faizden de faiz kazanırsınız.
-
Borç Alırken: Basit faiz daha az maliyetlidir çünkü yalnızca anapara üzerinden faiz ödersiniz.
Ancak çoğu banka, tasarruf hesaplarında bileşik faiz uygular. Aynı şekilde, kredi kartları da genellikle günlük bileşik faizle çalışır. Bu nedenle, hangi faiz türünü seçeceğinizden çok, faizin nasıl hesaplandığını anlamak önemlidir.
Örnekle Açıklama:
Diyelim ki 1.000 TL’nizi şu üç farklı hesaba yatırıyorsunuz:
-
Hesap 1: %2 basit faiz
-
Hesap 2: %2 faiz, yıllık bileşikleniyor
-
Hesap 3: %2 faiz, aylık bileşikleniyor
Zaman geçtikçe Hesap 3 en fazla kazancı sağlayacaktır. Özellikle uzun vadede, bileşik faizin etkisi katlanarak artar.
Kredi Kullanımında Nelere Dikkat Etmeli?
Kredi alırken basit faiz daha az maliyetlidir, ancak kredi kartları gibi birçok ürün bileşik faiz uygular. Kredi kartı borçları zamanında ödenmediğinde hızla büyür, çünkü her gün faiz işler. Bu nedenle kredi kullanımını planlamak, mümkünse önceden birikim yapmak uzun vadede daha akıllıcadır.
Sonuç: Basit Mi, Bileşik Mi?
-
Para yatırırken: Bileşik faiz avantajlıdır.
-
Borç alırken: Basit faiz avantajlıdır.
Ama çoğu durumda faiz türünü seçme şansınız olmaz. Önemli olan, hangi faiz türüyle karşı karşıya olduğunuzu bilmek ve buna göre planlama yapmaktır. Bilinçli finansal kararlar, uzun vadede büyük farklar yaratır.