İyi planlanmış bir bütçe, geliriniz ne olursa olsun mali kontrolü elinizde tutmanızı sağlar. Kiranızı ödeyebilmek, birikim yapabilmek ve hayatın tadını çıkarabilmek için önce paranın nereye gittiğini net şekilde bilmeniz gerekir. Bunun ilk adımı ise bütçe kategorilerinizi belirlemektir.

Bu yazıda, Türkiye’deki ortalama bir ailenin bütçesinde bulunması gereken 10 temel kategoriyi ve bu kategorilere ayrılması önerilen oranları ele alıyoruz. Her ailenin ihtiyaçları farklıdır; bu yüzden önerilen oranları kendi gelir ve harcama düzeninize göre uyarlayabilirsiniz.

1. Konut (Gelirin %25-35’i)

Barınma, bütçenizin en büyük kalemidir. Kira ya da konut kredisi, aidat, emlak vergisi, ev bakımı gibi giderler bu kategoride yer alır. Türkiye’de özellikle büyükşehirlerde konut giderleri hızla yükseliyor, bu yüzden bu kalem dikkatle planlanmalı. Gelirinizin üçte birini geçmemesi tavsiye edilir.

2. Ulaşım (Gelirin %10-15’i)

İşe, okula veya günlük ihtiyaçlara ulaşım herkesin hayatında önemli bir yer tutar. Bu kategoriye toplu taşıma kartı, benzin, araç bakımı, otopark ücretleri ve olası servis ücretleri girer. Aracınız yoksa bu kalemde tasarruf sağlayabilir, diğer önemli alanlara yönlendirebilirsiniz.

3. Gıda (Gelirin %10-15’i)

Market alışverişi ve dışarıda yemek harcamaları bu kategoridedir. Evde yemek yapmak genellikle daha ekonomik olsa da, zaman zaman dışarıda yemek keyfi de bu kalemde planlanabilir. Market alışverişlerinde indirimleri takip ederek bu harcama kalemini kontrol altına alabilirsiniz.

4. Faturalar ve Kamu Hizmetleri (Gelirin %5-10’u)

Elektrik, su, doğalgaz, internet ve telefon faturaları bu kategoride yer alır. Kış aylarında doğalgaz, yazın ise elektrik faturası artabilir. Fatura alışkanlıklarınızı gözden geçirerek enerji tasarrufu sağlamanız mümkün.

5. Sigorta (Gelirin %5-10’u)

Zorunlu trafik sigortası, konut sigortası, özel sağlık sigortası ya da hayat sigortası gibi masraflar burada toplanır. Sigortaları ayrı bir kategori yapmak istemezseniz, ilgili gideri konut ya da ulaşım kategorilerine dahil edebilirsiniz.

6. Sağlık ve Tıbbi Giderler (Gelirin %5-10’u)

Sağlık harcamaları öngörülemez olabilir. Bu kategoriye doktor muayeneleri, reçeteli ilaçlar, gözlük, diş tedavileri, vitaminler ve acil sağlık harcamaları gibi giderleri dahil edebilirsiniz. SGK kapsamı dışında kalan harcamalar için küçük de olsa bir pay ayırmak akıllıca olur.

7. Tasarruf, Yatırım ve Borç Ödemeleri (Gelirin %10-20’si)

Bu kategori, mali geleceğinizin temelidir. Kredi kartı borçları, ihtiyaç kredileri veya öğrenci kredilerini kapatmak, birikim yapmak ve emeklilik planı oluşturmak için bu kalemden yararlanabilirsiniz. İlk hedefiniz yüksek faizli borçlardan kurtulmak olmalı, ardından bir acil durum fonu oluşturarak yatırım yapmaya başlayabilirsiniz.

8. Kişisel Harcamalar (Gelirin %5-10’u)

Kıyafet, kişisel bakım, kuaför, bakım ürünleri ve bireysel ihtiyaçlar bu kategoridedir. Bu kalem, kişinin hayat standardına göre değişiklik gösterebilir. Önemli olan, bu harcamaların kontrolsüz bir şekilde bütçeyi sarsmasına izin vermemektir.

9. Eğlence ve Dinlenme (Gelirin %5-10’u)

Sinema, tiyatro, dijital yayın platformları, tatiller ve hobiler gibi keyfi harcamaları içerir. Ailece yapılan hafta sonu gezileri, çocuklarla etkinlikler ya da arkadaşlarla dışarıda vakit geçirmek ruh sağlığı için önemlidir. Bu nedenle bu kategoriye de mutlaka yer verilmelidir.

10. Diğer/Çeşitli (Gelirin %5-10’u)

Beklenmedik harcamalar için esnek bir kategori olarak düşünebilirsiniz. Örneğin çocuklar için ani bir okul harcaması, bozulmuş bir ev eşyasının tamiri veya özel bir gün için hediye bu kategoriden karşılanabilir. Bu kalem, bütçenizi esnek ve sürdürülebilir kılar.

Bütçeyi Kendi Yaşamınıza Göre Uyarlayın

Bu kategoriler, size sağlam bir temel sunar. Ancak unutmayın, her ailenin dinamiği farklıdır. Örneğin, çocuklu aileler için eğitim, bebek bakımı gibi kategoriler de eklenebilir. Evcil hayvan sahibiyseniz mama, bakım ve veteriner giderleri için ayrı bir kalem oluşturabilirsiniz. Gelirinizi, ihtiyaçlarınıza göre dağıtın ve gerektiğinde esneklik gösterin.

Bütçenizi Takip Etmeyi Kolaylaştıracak Araçlar

Türkiye’de kullanılabilecek mobil bütçe uygulamaları (örneğin: Harcamatik, Paraşüt, Money Manager) ile gelir-gider takibi yapmak artık çok kolay. Harcamalarınızı kategorilere ayırarak kontrol altında tutabilir, hedeflerinize ulaşmak için daha disiplinli hareket edebilirsiniz.

Son Söz

Bütçeleme, sadece rakamları takip etmek değil, aynı zamanda hayatınızı daha huzurlu yaşamak için bir strateji geliştirmektir. Bütçenizi planladığınızda, gereksiz borçlardan kaçınabilir, tasarruf yapabilir ve hedeflerinize ulaşabilirsiniz. Unutmayın, küçük adımlar büyük değişimlerin habercisidir.