İlkokulda gördüğümüz renkli pasta grafiklerinde finans yönetimi ne kadar da basit görünürdü, değil mi? Gerçek hayatta ise her maaş günü, “Bu parayı nasıl bölmeliyim?” sorusu birçoğumuzun zihnini kurcalıyor. Aslında sihirli bir formül yok, ama finansal planlamacılar, paranızı yönetirken kullanabileceğiniz sağlam bazı rehberler sunuyor.

Konut Giderleri Listenin Başında

Giderlerinizi planlarken en büyük kalem neredeyse her zaman aynıdır: Konut. Uzmanlara göre maaşınızın yaklaşık %30 ila %35’ini kira ya da mortgage ödemelerine ayırmak sağlıklı bir bütçenin temelini oluşturur. Eğer bu oranın çok üzerine çıkarsanız, diğer alanlara yeterince kaynak ayıramayabilirsiniz.

Klasik Dağılım: Harcamalarınızı Yüzdelerle Bölün

Aşağıda yer alan bütçe dağılımı, maaşınızı planlarken uygulayabileceğiniz basit ama etkili bir yaklaşım:

• %30-35: Konut (kira, mortgage, sigorta, vergiler)

• %10-20: Gıda

• %10-20: Ulaşım

• %5-10: Tasarruf

• %5-10: Borç geri ödemeleri

• Kalan: Kişisel harcamalar (giyim, eğlence, tatil vs.)

Bu formül, gelirinizi kontrollü bir şekilde harcamanıza ve her alanda denge kurmanıza yardımcı olur.

50-30-20 Kuralı: Basit ve Etkili

Amerikan Senatörü Elizabeth Warren tarafından popülerleştirilen 50-30-20 kuralı, harcamalarınızı üç ana kategoriye ayırarak kontrol etmenizi sağlar:

• %50: Zorunlu giderler (kira, fatura, gıda, ulaşım)

• %30: İstekler (alışveriş, eğlence, restoran, tatil)

• %20: Tasarruf ve borç ödemeleri (acil durum fonu, emeklilik, kredi kartı borçları)

Bu kuralın güzelliği, basitliği ve esnekliğinde gizlidir. İhtiyaçlarınızı ve yaşam tarzınızı göz önünde bulundurarak kişisel ayarlamalar yapmanız mümkün.

Uzmanlardan Genel Bütçe Kuralları

San Francisco’da görev yapan finansal planlamacı James McHale, net formüller yerine şu temel kuralları öneriyor:

• Gelirinizin en az %10’unu tasarrufa ayırın.

• Tüketici borçlarınızı net maaşınızın %20’siyle sınırlandırın.

• Tüm borçlarınız (kredi, ipotek, kartlar dahil), brüt maaşınızın %36’sını geçmesin.

Örnek vermek gerekirse:

Eğer brüt maaşınız 4.000 dolar, net maaşınız 3.000 dolarsa:

• 300 doları tasarrufa ayırın

• Tüketici borçlarını 600 dolarla sınırlayın

• Tüm borçlarınız (ipotek dahil) 1.440 doları geçmesin

Gerçek Hayat Her Zaman Bu Kadar Düzgün Değil

Bu tür kurallar faydalıdır ama her koşulda uygulanabilir olmayabilir. Özellikle New York, İstanbul veya San Francisco gibi pahalı şehirlerde yaşayanlar için konut giderleri çoğu zaman %50-60 seviyelerine kadar çıkabiliyor.

Ayrıca, öğrenci kredisi, yüksek kredi kartı borçları veya ailevi yükümlülükler de bütçenizi zorlayabilir. Bu yüzden önerilen yüzdeleri katı kurallar değil, esnek birer rehber olarak düşünmelisiniz.

Önce Kendinize Ödeme Yapın

McHale’in vurguladığı en önemli tavsiyelerden biri: “Ne olursa olsun, maaşınızın %10’unu kendinize ayırın.”

Yani, tasarrufu ertelemeyin. Çünkü erken yaşta yapılan birikimler, bileşik faiz sayesinde zaman içinde ciddi değerlere ulaşır.

Eğer işvereninizin sunduğu bir emeklilik planı veya eşleşme katkısı varsa, bundan mutlaka faydalanın. Bu katkılar, adeta “bedava para” gibidir ve tasarruflarınızı hızla büyütebilir.

Sonuç: En İyi Plan, Sizin Planınız

Bütçe planlamasında evrensel bir doğru yok. Yaşam tarzınız, gelir seviyeniz ve borç durumunuz, sizin için en uygun bütçeyi belirleyen temel faktörlerdir. Ancak genel kuralları bilmek, sağlam bir başlangıç yapmanıza yardımcı olur.

Paranızı kontrol etmek, hayatınızı kontrol etmek gibidir. Ve bu kontrol, küçük yüzdelerle başlar.